آموزش حسابداری سود سهام

در این مطلب از سایت کاناز اسپید به آموزش حسابداری سود سهام که مبحث مهم و مورد استفاده تمام شرکت های سهامی است می پردازم.

انواع سود سهام

روش های توزیع سود سهام عبارتند از:

1- سود نقدی،

2- سود غیر نقدی،

3- سود تعهد شده،

4- سود تسویه، و

5- سود سهمی.

الف- سود نقدی سهام

بر طبق ماده ی 239 قانون تجارت (ل.ا.ق.ت) سود قابل تقسیم عبارت از سود خالص سال مالی شرکت منهای زیان های سال های مالی قبل و اندوخته ی قانونی و سایر اندوخته های اختیاری به علاوه ی سود قابل تقسیم سال های قبل که تقسیم نشده است. ماده ی 240 قانون تجارت (ل.ا.ق.ت) بیان می دارد که ظرف هشت ماه پس از تصمیم مجمع عمومی، باید سود به صاحبان سهام پرداخت شود. بر طبق مفاد ماده ی 241 همین قانون نیز تصریح شده، ممکن است نسبت معینی از سود خالص سال مالی جهت پاداش هیأت مدیره در نظر گرفته شود، اما این نسبت در شرکت های سهامی عام و خاص به ترتیب نباید از 5 و 10 درصد سودی که در همان سال به صاحبان سهام پرداخت می شود، تجاوز کند.

در خصوص توزیع سود نقدی سهام سه تاریخ به قرار زیر وجود دارد:

1- تاریخ پیشنهاد سود سهام توسط هیأت مدیره،

2- تاریخ تصویب سود سهام توسط مجمع عمومی عادی صاحبان سهام، و

3- تاریخ پرداخت سود سهام.

در تاریخ پیشنهاد سود سهام توسط هیأت مدیره که همان تاریخ ترازنامه است، بدهی قطعیت ندارد، در تاریخ تصویب سود سهام توسط مجمع عمومی عادی صاحبان سهام به دلیل اعلام سود سهام، بدهی قطعیت می یابد. تاریخ تصویب سود سهام توسط مجمع عمومی عادی، تاریخ مؤثر شناسایی سهام داران مشمول دریافت سود سهام تلقی می گردد. یعنی سهام دارانی که در تاریخ مجمع عمومی عادی، سهام دار شرکت محسوب شوند به آن ها سود سهام تعلق می گیرد، حتی اگر بعد از تاریخ مجمع عمومی عادی، سهام خود را به فروش رسانده باشند. بر طبق بند 10 استاندارد حسابداری شماره ی 5 ایران، رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه، واحد تجاری نباید سود سهام مصوب بعد از تاریخ ترازنامه یا سود سهام پیشنهادی را به عنوان بدهی در تاریخ ترازنامه شناسایی کند. این امر به عنوان رویداد غیرتعدیلی بعد از تاریخ ترازنامه است. زیرا با توجه به استاندارد حسابداری شماره ی 4، ذخایر، بدهی های احتمالی و دارایی های احتمالی، در تاریخ ترازنامه تعهد فعلی وجود ندارد. بنابراین، پیشنهاد هیأت مدیره در مورد تقسیم سود، در یادداشت های توضیحی صورت های مالی افشا و ثبت های حسابداری، صرفاً در دو تاریخ تصویب و پرداخت سود سهام انجام می شود.

مثال 14: شرکت سهامی عارف در تاریخ 1385/12/29 مبلغ 1.000.000 ریال سود نقدی سهام پیشنهاد نمود، در تاریخ 1386/04/31 تمامی سود نقدی پیشنهادی، توسط مجمع عمومی عادی صاحبان سهام تصویب، و در تاریخ 1386/12/29 یعنی پس از 8 ماه از تاریخ تصویب توسط مجمع، سود سهام به سهام داران پرداخت گردید. ثبت های لازم در تاریخ های مذکور به قرار زیر خواهد بود:

پیشنهاد سود توسط هیأت مدیره صرفاً در یادداشت های توضیحی صورت های مالی افشا می شود.

همانطور که در مطالب قبلی سایت کاناز اسپید عرض شد،در واقع طبق اصول و استاندارد حسابداری چون در تاریخ ترازنامه تعهدی ایجاد نشده پس ثبت حسابداری صورت نمی گیرد و فقط افشا می شود.

ب- سود غیرنقدی سهام

در برخی موارد، شرکت های سهامی به دلیل کمبود نقدینگی ناگزیر دارایی های غیرنقدی را به شکل سود سهام بین سهام داران توزیع می نمایند. در این راستا، می توانند از موجودی کالا و سرمایه گذاری در سهام سایر شرکت ها استفاده نمایند. بر طبق استانداردهای حسابداری، ارزش مورد استفاده در شناسایی، رویداد توزیع غیرنقدی سود سهام، ارزش منصفانه ی دارایی غیرنقدی خواهد بود. بنابراین، در تاریخ اعلام سود غیرنقدی سهام، ارزش منصفانه، تعیین، و سود و زیان مرتبط با آن شناسایی می شود.

مثال 15: شرکت سهامی معروف در تاریخ 1385/12/29 به علت مشکل نقدینگی تصمیم گرفت که سود سهام را به صورت غیرنقدی توزیع نماید. این شرکت، 1.000 سهم از سهام شرکت محبوب را که به عنوان سرمایه گذاری نگهداری می نماید، به این امر اختصاص داد. مبلغ دفتری این سرمایه گذاری در دفاتر شرکت سهامی معروف مبلغ 1.200.000 ریال است. فرض کنید که تاریخ پیشنهاد و اعلام (تصویب) یکسان است. ارزش بازار هر سهم شرکت محبوب در تاریخ 1385/12/29 مبلغ 2.000 ریال است. سود غیرنقدی در تاریخ 1386/05/31 بین سهام داران توزیع گردید. ثبت های لازم در تاریخ های مذکور به قرار زیر خواهد بود:

تحلیل: به جای سود انباشته می توان از حساب سود تقسیمی به عنوان یک حساب واسطه استفاده نمود، و هنگام بستن حساب های موقت حساب اخیر را به حساب سود انباشته منتقل نمود. از نظر ماهوی، صرف نظر از بحث مالیاتی آن، چه روش مبلغ دفتری و چه روش ارزش منصفانه به کار رود، آثار آن یکسان است، مشروط بر آنکه تاریخ پیشنهاد و اعلام سود غیرنقدی یکسان باشد.

ج- سود تعهد شده

شرکت های سهامی به دلیل کمبود نقدینگی ممکن است نتوانند در موعد مقرر بر طبق قانون تجارت ایران (ل.ا.ق.ت) یعنی طی حداکثر 8 ماه از تاریخ تصویب توسط مجمع عمومی عادی سود سهام را پرداخت نمایند. این گونه شرکت ها ممکن است مبادرت به صدور سفته های با بهره (سود تضمین شده) برای سهام داران نمایند. در واقع این گونه سفته های تسلیم شده به سهام داران شکل خاصی از اسناد پرداختنی محسوب می شوند. به تعبیر دیگر، تأمین مالی به شکل بدهی از طریق سهام داران صورت می پذیرد. بنابراین، چون تأمین مالی به شکل بدهی است، باید هزینه ی بهره مرتبط با آن در دوره ی مالی مربوطه شناسایی شود.

مثال 16: شرکت سهامی عادل در تاریخ 1384/12/29 مبلغ 2.000.000 ریال سود سهام، پیشنهاد نمود، در تاریخ 31/4/85 سود پیشنهادی، توسط مجمع عمومی عادی صاحبان سهام از تصویب گذشت. در تاریخ 1385/12/29 (حداکثر مدت تعیین شده از نظر قانون تجارت ایران) به دلیل مشکل نقدینگی، معادل سود سهام قابل پرداخت به سهام داران سفته های 6 ماهه با نرخ بهره ی سالانه، 24 درصد تسلیم گردید. در تاریخ 1386/06/31 با تحویل سفته ها از سهام داران، وجوه نقد لازم به آن ها پرداخت گردید. ثبت های لازم به قرار زیر خواهد بود:

1384/12/29 در این تاریخ، صرفاً در یادداشت های توضیحی صورت های مالی، سود سهام پیشنهادی افشا می شود.

(6/12*24%*2.000.000)(1)

د- سود تسویه

برخی از شرکت های سهامی، سرمایه ی پرداخت شده را به عنوان مبنایی برای تقسیم سود بکار می برند. از نظرگاه حسابداری، هنگام توزیع سرمایه ی پرداخت شده به عنوان سود سهام، باید به اندازه ی کافی افشا صورت پذیرد. هنگامی که شرکت سهامی، سود سهام را بیش از سود سهام قابل توزیع، اعلام و پرداخت می نماید، مازاد بر سود قابل توزیع، برگشت سرمایه ی پرداخت شده است. از آنجا که سرمایه ی قانونی را نمی توان کاهش داد، بنابراین، معمولاً صرف سهام کاهش داده می شود که به اصطلاح به آن سود تسویه می گویند.

مثال 17: هیأت مدیره ی شرکت سهامی قادر در تاریخ 29 اسفندماه 1385 مبلغ 1.000.000 ریال سود سهام پیشنهاد نمود. از آنجا که سود قابل توزیع در تاریخ مذکور مبلغ 400.000 ریال است، لذا تفاوت، برگشت سرمایه ی پرداخت شده است. سود سهام پیشنهادی، در تاریخ 1386/04/31 توسط مجمع عمومی صاحبان سهام تصویب شد.

ثبت لازم در تاریخ مذکور:

(1) فرض شده است که صرف سهام عادی مانده دارد.

هـ- سود سهمی

چنانچه شرکت سهامی در فرایند توزیع سود سهام به سهام داران، سهام خود را مورد استفاده قرار دهد، به اصطلاح به این نوع سود، سود سهمی گفته می شود. از نظرگاه حسابداری، توزیع سود سهمی دو هدف را تأمین می کند، یکی آنکه سرمایه ی شرکت افزایش یافته، بدون آنکه دارایی به شرکت انتقال یابد، دیگر آنکه سود سهام بین سهام داران توزیع شده، بدون آنکه دارایی از شرکت خارج شود. چنین سیاستی هنگامی اتخاذ می شود که شرکت با مشکل کمبود نقدینگی مواجه است، یا آنکه در صورت دسترسی به نقدینگی، با فرصت های سرمایه گذاری مناسب روبرو است. از نقطه نظر حسابداری، در واقع توزیع سود سهمی، طبقه بندی مجدد در حقوق صاحبان سرمایه محسوب می شود و به همین دلیل جمع حقوق صاحبان سرمایه، پس از توزیع سود سهمی تغییر نمی کند. از آنجا که در ایران، افزایش سرمایه به مبلغ اسمی صورت می گیرد، و در مورد سود سهمی، استاندارد حسابداری وجود ندارد، لذا، در این کتاب صرفاً روش مبلغ اسمی بیان می شود.

مثال 18: شرکت سهامی مقدور دارای 5.000 سهم عادی یک هزار ریالی است. این شرکت، 20 درصد سود سهمی اعلام نموده است. ثبت های لازم هنگام اعلام و توزیع سود سهمی به قرار زیر خواهد بود:

تحلیل: سود سهمی قابل توزیع، بدهی تلقی نمی شود، بلکه به عنوان سرمایه ی پرداخت شده در بخش حقوق صاحبان سرمایه گزارش می شود. پس از اعلام و توزیع سود سهمی، سرمایه ی پرداخت شده، افزایش و سرمایه ی تحصیل شده توزیع نشده (سود انباشته) کاهش می یابد. اما جمع حقوق صاحبان سهام تغییر نمی نماید.

برگرفته از حسابداری مالی-دکتر تاری وردی